De hele maand maart is ze als Pamina te bewonderen op het toneel van De Nationale Opera: Chen Reiss, een talentvolle sopraan met een groeiende reputatie in de internationale operawereld. Basia Jaworski maakte kennis met de Israëlische.

De avond dat we elkaar in de kantine van De Nationale Opera ontmoeten, is Chen Reiss moe. Heel erg moe. Het was een lange repetitiedag, van 10.30 tot 18.00 uur. Weliswaar met pauze, maar toch.

Zes weken geleden kwam Reiss naar Amsterdam om Pamina in te studeren in Die Zauberflöte van Mozart. De enscenering van Simon McBurney eist behoorlijk veel fysieke inspanning van iedereen. Dat valt niet mee, zeker als je ook nog moeder bent en je dochtertje van bijna 2 jaar bij je hebt.

Het voordeel is dat ze amper tijd heeft om naar het nieuws te luisteren. Want dat stemt haar niet vrolijk. “Als Joodse en Israëlische voel ik mij steeds minder op mijn gemak in Europa. Ik houd mijn hart vast, maar vrees dat het allemaal de verkeerde kant op gaat. Geen leuk perspectief, zeker niet als je een kind hebt.”

“Maar zoals gezegd: ik heb gelukkig geen tijd om naar het nieuws te luisteren. Ik ontbijt om acht uur met mijn dochter, dan komen de repetities en wanneer ik ’s avonds thuiskom, is het gewoon laat. Ik ben moe en moet vaak nog leren.”

Mozart, Idomeneo, Pamina

Chen Reiss houdt zielsveel van Mozart, vertelt ze. “Misschien nog wel meer van zijn geestelijke werken dan van zijn opera’s. Die zing ik het liefst: de muziek is zo mooi! Het is vol passie, maar wel stijlvol en elegant.”

“Van welke Mozart-rollen ik het meeste houd? Ilia in Idomeneo, denk ik, maar ik vind ze eigenlijk allemaal prachtig!”

“Pamina passief? O nee, integendeel! Ze is juist zeer dapper en ondernemend! Het is niet niets wat haar allemaal overkomt. Ze wordt ontvoerd en daarna bijna verkracht. Dan komt haar moeder en eist van haar dat ze haar vader vermoordt. Als ze weigert, wordt ze uitgescholden en vervloekt. En dan wordt ze voor de tweede keer bijna verkracht… En als je denkt dat ze dan alles wel heeft gehad: nee, dan wil haar geliefde niet meer met haar spreken!”

“Pamina gaat door een hel en is zo wanhopig dat ze alleen maar aan zelfmoord kan denken. De beslissing om ook aan de beproevingen deel te nemen en daarin haar geliefde tot het uiterste te volgen, komt vervolgens geheel van haar zelf. Doe het haar maar na!”

De Amsterdamse productie van Simon McBurney vindt Reiss heel erg leuk. “Het ziet er allemaal spannend en mooi uit. Bovendien werk ik met werkelijk fantastische collega’s.”

“Het is verder de derde keer dat ik de lucht in ga! In Siegfried in Wenen was ik een hoogvliegende Waldvogel, wat me behoorlijk veel hoogtevrees heeft bezorgd. Ik kon bovendien de dirigent niet volgen… En in de nieuwe productie van Idomeneo in Wenen werd ik even opgehangen. Dat was wel grappig.”

Hieronder de trailer van de Weense Idomeneo waarin Reiss zong:

Regisseurs

“Of ik ooit rollen weiger? Jazeker, maar alleen als ze niet geschikt zijn voor mijn stem. Moeilijker wordt het als het om een productie gaat. Vaak weet je niet van tevoren wat het concept is. Dat krijg je meestal pas een week voordat de repetities beginnen te zien. Het is dan te laat om te weigeren. En dat kun je ook echt niet doen, want dan lig je eruit, zeker als je een jonge zanger bent.”

“Je ziet het ook bij de grote sterren. Anna Netrebko is onlangs uit een productie weggelopen omdat zij het niet met de regisseur eens kon worden. Blijkbaar is het makkelijker om een wereldberoemde zanger te vervangen dan een regisseur. Kennelijk is de regisseur de allerbelangijkste en draait alles om hem of haar.”

“Ooit werd er van mij geëist om een zware hoed te dragen, iets wat ik lichamelijk niet aankon. Maar zelfs een doktersverklaring mocht niet baten: ik werd ontslagen en het concept bleef. Of het ooit verandert? Wie weet. Als mensen nou eens ophielden met kaartjes kopen?”

Zingen voor de paus

Chen Reiss is inmiddels ook bij mensen die nooit naar de opera of klassieke concerten gaan zeer populair. In 2014 zong ze tijdens een kerstnachtmis in Rome ‘Et Incarnatus Est’ van Mozart voor de paus, wat één van de kranten de kop ontlokte: ‘How a Jewish Israeli soprano found holiness in front of the Pope’.

“Het was een bijzondere ervaring ja. Ik heb de paus zelf maar heel even ontmoet, niet langer dan dertig seconden, maar daarna heb ik van hem een lange bedankbrief ontvangen. Echt bijzonder. Het heeft mij zeer ontroerd en gaf mij een warm gevoel. Ik denk ook dat de paus oprecht van muziek houdt. En hij weet er zo ontzettend veel van!”

“Hoe het kwam dat ik gevraagd werd? Twee jaar geleden zong ik dat stuk in Wenen en ik denk dat hij mij daar heeft gehoord. Of dat iemand hem op mij heeft geattendeerd, want kort erna hoorde ik dat ik uitverkoren was om tijdens de mis te zingen.”

Hieronder zingt Reiss tijdens de kerstnachtmis:

Nachtegaal en Ton Koopman

De discografie van Reiss vermeldt onder meer vijf soloalbums, waarvan de laatste, Le Rossignol et la Rose, een voorbeeld is van een perfect samengesteld recital. Het motto van het recital: de nachtegaal zong de hele nacht door en met zijn zoete geluid liet hij de rozen bloeien. Dat leidt een verhaal in vijf delen in, een verhaal van liefde, verlangen, eenzaamheid en pijn.

Ik vertel haar hoe buitengewoon mooi en ontroerend ik de cd vind en daar is ze oprecht blij mee. “Ik heb het programma voor de cd zelf uitgezocht en samengesteld. En ja, dat heeft inderdaad ook alles met liefde, pijn, verdriet maar ook met vreugde te maken. Toen ik bezig was om het materiaal voor de cd uit te zoeken, was ik gelukkig verliefd, maar tijdens de opnames raakte het tussen mij en mijn geliefde uit. Ik was gebroken en wilde er zelfs mee stoppen. Maar ik zette door.”

“Dat was een goede beslissing, want het opnemen werkte voor mij therapeutisch. Het deed me goed. Zo goed zelfs dat ik openstond voor iets nieuws en toen heb ik mijn huidige man ontmoet. De cirkel was rond. De cd is mij dan ook echt dierbaar!”

Hieronder ‘Le rossignol et la rose’ van Saint-Saens, geïllustreerd met oude filmfragmenten:

Reiss wil graag meer opnemen. “En ik ga het ook doen. Eerst komen er cantates van Bach. Daarna weer liederen. Allemaal voor Onyx, een fantastische firma. Ze zijn zeer behulpzaam en lief. Voor mijn Nachtegaal-cd lieten ze me gewoon mijn gang gaan.”

“In de toekomst wil ik mij meer op concerten en recitals concentreren. Ik merk dat ik dat toch het liefste doe. Binnenkort ga ik de Sieben frühe Lieder van Alban Berg zingen. En daarna wellicht de Vier letzte Lieder van Strauss.”

“Ken je Ton Koopman? Ik zou zo dolgraag een keer met hem willen werken. Zijn Bach is zo inspirerend! En ik kan ook zonder vibrato zingen! Met of zonder: eerlijk gezegd kan het mij niet echt schelen. Ik doe wat van mij verlangd wordt, ik ben zeer meegaand. Als ik maar met Koopman mag werken!”

Toekomst

“Mijn volgende project, waar ik echt naar uitkijk, is mijn debuut bij het Royal Opera House in Londen, als Zerlina in de Don Giovanni van Kasper Holten. De productie is echt fantastisch, wellicht de beste Don Giovanni ooit.”

“Ik verheug mij ook op de hernieuwde samenwerking met Holten. Met hem heb ik Idomeneo in Wenen gemaakt. Hij is een intelligente regisseur met een hart voor opera. Van hem kun je zeggen dat hij een echte operaregisseur is!”

Amsterdam

Maar eerst staat dus Pamina op haar programma, van 4 tot en met 27 maart in Nationale Opera & Ballet. Behalve de fraaie rol verheugt Reiss zich ook zeer over haar verblijf in Amsterdam. “Niets kan zich met Amsterdam meten. Ik houd zielsveel van de stad.”

“Mijn eerste keer hier was toen ik in de vierde symfonie van Mahler zong, met het Radio Filharmonisch Orkest onder leiding van Markus Stenz (zo’n ongelofelijk fijne dirigent!). Toen al droomde ik ervan om wat langer in de stad te mogen vertoeven. Amsterdam is zo waanzinnig mooi, voor mij de mooiste stad in Europa, wellicht ook in de hele wereld. Er is hier ook zo veel cultuur: het Concertgebouw, de musea… En de mensen zijn erg aardig. Hier kan ik met volle teugen genieten.”

Hieronder Chen Reiss in de vierde symfonie van Mahler: