Een opname van álle liederen van Erich Wolfgang Korngold: dat was de onvermijdelijke volgende stap in de herontdekking van het oeuvre van deze bijzondere Oostenrijkse componist. Woensdag werd de cd-box gepresenteerd op de Oostenrijkse ambassade in Den Haag. Basia Jaworski was erbij.

Het is een verademing om niet meer te hoeven uitleggen wie die Erich Wolfgang Korngold toch was. Nog niet zo lang geleden was hij uitsluitend bekend bij diehards, romantici en liefhebbers van zijn (overigens schitterende!) filmmuziek. Nu krijgt hij eindelijk de erkenning die hem toekomt. Zijn vioolconcert behoort tot de meest gespeelde en opgenomen vioolcomposities en zijn werken zijn niet meer weg te denken uit onze concertzalen.

Er valt echter nog altijd genoeg te ontdekken. Neem alleen maar zijn liederen! Nog steeds behoren ze niet tot het standaardrepertoire, ondanks de vertolkingen van grootheden als Anne Sophie von Otter, Bo Skovhus, Renée Fleming en Dietrich Henschel.

Op initiatief van onder meer Deutschlandradio Kultur werden alle liederen van Korngold opgenomen voor het Weense label Capriccio, met als vertolkers sopraan Adrianne Pieczonka, bariton Konrad Jarnot en de onvolprezen pianiste Reinild Mees. De cd-box werd op woensdag 28 oktober officieel gepresenteerd in de Glazen Zaal van de Oostenrijkse ambassade. Met de medewerking van de drie solisten.

De ambassadeur, dr. Werner Druml, nam het eerste exemplaar in ontvangst, waarna hij een kort toespraakje hield over Korngold en zijn belang voor de Oostenrijkse cultuur. Ik voelde me er een beetje ongemakkelijk bij. Korngold, een ‘Wener’ in hart en nieren, hield zielsveel van zijn land, maar moest het als Jood ontvluchten. En na de oorlog werd hij ook daar, in zijn geliefde stad, totaal vergeten. Zijn laatste lied, ‘Sonett für Wien’, was niet minder dan liefdesverklaring aan de stad die hem uitspuugde. Kort erna stierf hij, nog maar 60 jaar oud, aan een gebroken hart.

Jarnot, Pieczonka, Mees

Zijn allereerste lied schreef Korngold toen hij zeven jaar oud was. Op zijn veertiende had hij al een liederencyclus gecomponeerd. Het waren twaalf liederen met teksten van Von Einem, bedoeld als een verjaardagscadeau voor zijn vader. Het geheel kreeg de titel So Gott und Papa will.

Op de cd worden ze werkelijk subliem vertolkt door Konrad Jarnot. Dat Jarnot een echte liedzanger is, hoor je al bij de eerste noten van ‘Abendlandschaft’, het eerste lied van de cyclus. Zijn interpretatie is zo beeldend dat je de tekst niet nodig hebt.

In ‘Nachtwanderen’ (uit Sechs einfache Lieder) weet Jarnot zelfs mijn geliefde Bo Skovhus te overtreffen. Zijn stem klinkt net zo erotisch, maar dan nog mannelijker. Chapeau!

Zelf ben ik hopeloos verliefd geworden op ‘Desdemona’s Song’ (uit Four Shakespeare Songs), een lied dat Adrianne Pieczonka ook tijdens de presentatie in Den Haag zong. Het lied klinkt bijna volksachtig Engels. Het is eenvoudig en diep ontroerend. Pieczonka zingt het op de cd met een stem die diep tot het hart van de toeschouwer doordringt. Eenvoudig, ja, maar met veel weemoed en ‘Sehnsucht’.

De box bevat maar liefst zeven wereldpremières, waaronder het heerlijke ‘Wienerische’ lied ‘Der Innere Scharm’, waar Korngold zelf de tekst voor schreef. De begeleiding van Reinild Mees is, zoals altijd, waanzinnig goed.

Tijdens de presentatie vertelde Reinild Mees: “De meeste liederen van Korngold hebben mooie, nostalgische melodieën, die doordrenkt zijn van een subtiele, ingehouden romantiek. Typische Weense Jugendstilmuziek. Daarnaast kun je in zijn liedoeuvre ook impressionistische en expressionistische invloeden ontdekken. Bariton Konrad Jarnot en sopraan Adrianne Pieczonka hebben al deze aspecten prachtig vertolkt. Het was voor mij een fantastische ervaring om met hen deze liederen op te nemen en de klankwereld van Korngold samen te beleven.”

Voor romantiek is het nooit te laat

Het was de bedoeling dat tijdens de cd-presentatie ook het Korngold-boek Een jongen van brutale zwier van Caspar Wintermans gepresenteerd zou worden, maar door omstandigheden was de druk nog niet klaar. Daar moeten we nog een week of vier op wachten. Ondertussen werkt Wintermans alweer aan een boek over Franz Schreker.

“Ik heb een grote fascinatie voor kunst uit het fin de siècle”, vertelde Wintermans woensdag. “Korngold en Schreker raken bij mij een gevoelige snaar. Bij Schreker klinkt een onmiskenbare Sehnsucht door, die sterk zinnelijk is. In de partituren van beide Oostenrijkers vind je groot vakmanschap. Ze beheersten hun ambacht (absolute voorwaarde om werk van blijvende waarde te scheppen) en ze waren oprecht geïnspireerd. Ze legden hun ziel en zaligheid in hun werk. Dat hoor je.”

Wintermans ontdekte Korngold toen hij op de middelbare school zat. “Klas 6 van het atheneum om precies te zijn. In de muziekbieb leende ik een lp van Die tote Stadt en ik was direct verkocht. Toen ik als twintigjarige mijn eerste radioprogramma mocht samenstellen en (mede)presenteren, was dat aan Korngold gewijd.”

“Korngold wordt doorgaans als de zonnigste van het tweetal Korngold-Schrecker beschouwd. Zijn zeldzame gevoel voor humor klinkt inderdaad goed door in bijvoorbeeld Viel Lärmen um Nichts. Maar hoe gevoelig, hoe poëtisch is zijn vioolconcert! Muziek van onsterfelijke schoonheid.”

In de inleiding tot zijn boek schrijft Wintermans: “In een leven dat overschaduwd werd door jalousie de métier en racisme heeft dit troetelkind van de muzen een oeuvre geschapen dat zindert en gloeit van blijdschap en schoonheid, dat glans verschaft en kleur verleent aan het bestaan van liefhebbers der laatromantiek, die weten dat het voor romantiek nooit te laat is.”

De liederen van Erich Wolfgang Korngold zijn uitgebracht bij Capriccio (C5252).